Kancelaria Radców Prawnych Górski&Szetela

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (dalej; „k.p.”) przewidują dwa rodzaje odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy podczas wykonywania obowiązków pracowniczych, a mianowicie:

1) odpowiedzialność materialną na zasadach ogólnych,

2) odpowiedzialność za mienie powierzone.

1.Katalog mienia powierzonego.

Dążąc do przedstawienia zakresu pojęcia mienia powierzonego, należy zwrócić uwagę na treść art. 124 k.p. zgodnie z którym:

§1 Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.

§2 Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.

§3 Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Powyższy przepis wymienia przykładowe składniki mienia powierzonego, nie jest to jednak katalog zamknięty.

2. Przesłanki odpowiedzialności pracownika za powierzone mienie:

1) prawidłowe powierzenie mienia w warunkach umożliwiających jego strzeżenie,

2) nierozliczenie się przez pracownika z powierzonego mienia.

Prawidłowe powierzenie musi zapewniać udział pracownika przy ustalaniu ilości i jakości przekazanego mu mienia. Z reguły wymagane jest pisemne potwierdzenie tych okoliczności przez pracownika. Jeżeli pracodawca nie wykaże prawidłowego powierzenia mienia, nie może skutecznie dochodzić odszkodowania na podstawie art. 124 k.p. Nie wyłącza to jednakże możliwości ponoszenia przez pracownika odpowiedzialności według art. 114–122 k.p.(K. Jaśkowski [w:] E. Maniewska, K. Jaśkowski, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, Gdańsk 2021, art. 124.)

Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów sposób powierzenia może mieć różną formę, jednakże z uwagi na zabezpieczenie interesów pracodawcy, jak i pracownika zasadnym jest posiadanie formy dokumentowej w postaci  umowy z pracownikiem dotyczącej powierzonego mienia, a także podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego, ze szczegółowym wskazaniem powierzonych rzeczy, w sposób umożliwiających ich identyfikację.

3. Odpowiedzialność pracownika.

Za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości niezależnie od tego, czy szkoda powstała z winy umyślnej, czy też nieumyślnej. Przez odpowiedzialność w pełnej wysokości, rozumie się odpowiedzialność w granicach rzeczywistej straty i utraconych korzyści.

 Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda w mieniu powierzonym powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Niezależnymi od pracownika przyczynami powstania szkody mogą być takie okoliczności jak, np. kradzież dokonana przez osobę trzecią, niedostateczne zabezpieczenie przed dostępem osób z zewnątrz, brak właściwej organizacji pracy.

Jak zostało wskazane w wyroku SA w Szczecinie z dnia 9 grudnia 2015 r. sygn.akt.III APa 9/15:

„Jeżeli pracodawca decyduje się na dochodzenie zapłaty od pracownika, musi wykazać fakt powstania szkody, jej wysokość oraz musi wskazać osobę odpowiedzialną, której mienie zostało powierzone. Pracodawca musi także udowodnić, że w sposób właściwy powierzył mienie pracownikowi. Nadto wskazane muszą być uchybienia pracownika oraz związek przyczynowy między uchybieniami a powstałą szkodą. Od odpowiedzialności za mienie powierzone pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczanie tego mienia. W tym przypadku ciężar dowodu spoczywa na pracowniku, który musi udowodnić, lub wykazać z wysokim prawdopodobieństwem, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych, nie wynika z jego zaniedbań.”